پایان انحصار سوئیفت؟ تحلیل CIPS چین و چالش‌های نظام پرداخت جهانی

📘 مقدمه

بانک خلق چین (PBoC) به‌طور فعال در حال توسعه و ترویج زیرساخت‌های مالی بین‌المللی خود برای بین‌المللی کردن رنمینبی (RMB)، کاهش وابستگی به سیستم مبتنی بر دلار آمریکا و افزایش نفوذ خود در صحنه مالی جهانی است. بخش کلیدی این راهبرد، ایجاد سامانه‌های جایگزین برای پرداخت و تسویه‌ است که به‌طور بلندمدت چالشی برای شبکه‌های estable شده‌ای مانند سوئیفت محسوب می‌شوند.

🌍 سامانه‌های کلیدی: CIPS و پل mBridge

راهبرد بانک مرکزی چین بر یک سیستم واحد متمرکز نیست، بلکه یک رویکرد چندوجهی دارد. دو مؤلفه بسیار مهم عبارتند از:

الف. سامانه بین‌بانکی پرداخت‌های برون‌مرزی (CIPS)

CIPS چیست:  یک سامانه پرداختی است که تراکنش‌های برون‌مرزی رنمینبی را تسویه و clearing می‌کند. این سیستم در سال ۲۰۱۵ راه‌اندازی شد تا کانالی کارآمد و اختصاصی برای پرداخت‌های RMB در سراسر جهان فراهم کند.

چگونه کار می‌کند: اگرچه CIPS اغلب به عنوان رقیب مستقیم سوئیفت معرفی می‌شود، اما رابطه این دو پیچیده‌تر است. CIPS عمدتاً مسئول تسویه و clearing (جابه‌جایی واقعی پول) است، در حالی که سوئیفت یک شبکه پیام‌رسان است که دستورات پرداخت را جابه‌جا می‌کند. با این حال، CIPS استاندارد پیام‌رسانی مخصوص به خود را دارد که می‌تواند در تراکنش‌های داخل شبکه آن، جایگزین سوئیفت شود.

هدف: تبدیل شدن به زیرساخت اصلی جهانی برای پرداخت‌های RMB، کاهش زمان و هزینه تراکنش‌ها و عایق‌سازی چین در برابر تحریم‌های احتمالی آتی که ممکن است از شبکه سوئیفت استفاده کنند.

ب. پروژه پل mBridge (پل چند ارز دیجیتال بانک مرکزی)

چیست: این یک پروژه بلندپروازانه‌تر و آینده‌نگرانه است که توسط مرکز نوآوری BIS در هنگ‌کننگ و با مشارکت کلیدی بانک خلق چین به همراه بانک‌های مرکزی تایلند، امارات و هنگ‌کنگ راه‌اندازی شده است.

چگونه کار می‌کند: mBridge یک پلتفرم برای پرداخت‌های برون‌مرزی با استفاده از چندین ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) است. این پلتفرم به بانک‌های تجاری در کشورهای عضو اجازه می‌دهد تا مستقیماً و با استفاده از نسخه‌های دیجیتال ارزهای ملی خود در یک بستر مشترک با یکدیگر تراکنش انجام دهند. این امر به طور بالقوه می‌تواند شبکه‌های بانکی کارگزاری سنتی و سامانه‌های پیام‌رسانی مانند سوئیفت را به طور کامل دور بزند.

هدف: To enable real-time, cheaper, and more transparent cross-border payments and foreign exchange settlements, fundamentally reshaping the architecture of international finance.

🤝 کشورهای کاربر CIPS

• تمرکز بر کشورهای عضو ابتکار “کمربند و جاده”: CIPS عمدتاً بر کشورهایی که در ابتکار “کمربند و جاده” چین مشارکت دارند، متمرکز است.
• عضوگیری فراسوی مرزهای چین: این سیستم دارای شرکت‌کنندگان مستقیم و غیرمستقیم زیادی از سراسر جهان است که شامل بانک‌ها و مؤسسات مالی می‌شود. این شبکه به طور پیوسته در حال گسترش است.
• الگوی همکاری منطقه‌ای: برای درک بهتر دامنه نفوذ CIPS، می‌توان به الگوی موفق سیستم QRIS اندونزی نگاه کرد. این سیستم که یک استاندارد پرداخت دیجیتال یکپارچه است، اکنون با کشورهای متعددی از جمله مالزی، سنگاپور، تایلند، فیلیپین، ویتنام، کره جنوبی و امارات متحده عربی همکاری برون‌مرزی دارد و پرداخت‌های فرامرزی را تسهیل می‌کند. CIPS نیز از چنین الگوهای همکاری منطقه‌ای برای گسترش شبکه خود بهره می‌برد.

⚡ مقایسه سرعت CIPS و سوئیفت

این باور که “CIPS مستقیماً از سوئیفت سریع‌تر است” یک تصور نادرست رایج است. در واقع، این دو سیستم عملکردهای متفاوتی دارند و مقایسه سرعت آنها مانند مقایسه سیب و پرتقال است. جدول زیر این تفاوت کلیدی را نشان می‌دهد:

CIPS یک سیستم تسویه است: این سیستم همانند یک “حسابگر” عمل می‌کند که در پایان روز، مانده حساب‌های بانک‌های مختلف در سراسر جهان را محاسبه و تسویه می‌کند. سرعت آن به فرآیندهای داخلی و ساعت‌های عملیاتی اش بستگی دارد.

سوئیفت یک شبکه پیام‌رسان است: سوئیفت مانند یک “پستچی” بسیار سریع و امن عمل می‌کند که تنها حامل پیام‌های مالی است و در انتقال فیزیکی پول نقشی ندارد. سرعت ارسال پیام‌های سوئیفت بسیار بالا و در حد ثانیه است.

در واقع، CIPS و سوئیفت می‌توانند مکمل یکدیگر باشند. یک تراکنش بین‌المللی می‌تواند از پیام سوئیفت برای اطلاع‌رسانی و از CIPS برای تسویه نهایی استفاده کند.

💎 جمع‌بندی

• CIPS یک سیستم تسویه برای پرداخت‌های برون‌مرزی یوان است.
• شبکه این سیستم عمدتاً بر پایه همکاری با کشورهای عضو “کمربند و جاده” و شرکای تجاری اصلی چین در حال گسترش است.
• سوئیفت یک شبکه پیام‌رسان مالی است.
• این دو سیستم از اساس متفاوت هستند و به همین دلیل، مقایسه سرعت بین آنها چندان معنادار نیست.

🔗 منابع و لینک‌ها برای مطالعه بیشتر

• 🌐 وبسایت رسمی سیستم بین‌بانکی پرداخت‌های برون‌مرزی چین (CIPS)
• 🏛️ وبسایت رسمی بانک خلق چین (People’s Bank of China)
• 📊 بانک تسویه‌های بین‌المللی (BIS) – ارزهای دیجیتال بانک مرکزی
• 🔧 پروژه mBridge (پل چند ارز دیجیتال بانک مرکزی)
• 💱 وبسایت رسمی سوئیفت (SWIFT)
• 📈 گام جدید بریکس برای کنار زدن دلار؛ راه‌اندازی بورس فلزات گرانبها
• 🌍 سیستم پرداخت یورو (SPA)
• 🎯 برنامه پرداخت‌های جهانی بانک جهانی (GPSS)